کتایون مصری/ مدیرعامل موسسه راز
معاونت امور زنان وخانواده ریاست جمهوری بتازگی نشستی با حضور مدیران گروه های آموزشی رشته مطالعات زنان در دانشگاه های مختلف برگزار کرد و شرح مشکلات آنها را از نزدیک شنید. معصومه ابتکار به تدوین نقشه راه در مطالعات زنان و حمایت از رساله های دوره دکترای این رشته قول داد. استادان و دانشجویان این رشته امیدوارند با چنین ایده هایی ، مطالعات زنان از انزوای علمی خارج شود. شاید مروری از مشکلات ساختاری و محتوایی این رشته بتواند نوری بر تدوین نقشه راه باشد.
مطالعات زنان که از سال ۱۳۷۹ متولد شد از جذب اولین دانشجویان دوره کارشناسی ارشد آن بیش از ۱۶ سال می گذرد. این رشته به لحاظ ساختاری دوره کارشناسی ندارد ولی درهای باز آن باعث شد هر فردی با هر رشته و رویکردی از مامایی و مهندسی گرفته تا علوم سیاسی و اجتماعی به آن وارد شود، بطوری که بتدریج مطالعات زنان به رشته ای تبدیل شد که هرکس از وامانده از سایر رشته ها بود، بناچار راهی مطالعات زنان شد بدون آنکه دغدغه مسائل زنان داشته باشد.
از سوی دیگر، گرایش های چندپاره مطالعات زنان مانند حقوق زن در اسلام، زن در خانواده و زن درتاریخ (که آخری هیچ گاه محقق نشد) زمینه ای بود تا مهجوریت ساختار این رشته بیشتر عیان شود. چرا که سرفصل های تعیین شده در دو گرایش، گرته برداری محض از رشته های جامعه شناسی و حقوق بود! بدلیل نداشتن زمینه نظریه پردازی و وجود تابوهای ایدئولوژیک در نظام آموزش عالی این رشته حتی از ترجمه متون دست اول مطالعات زنان و مطالعات جنسیتی که غالباً از سوی نظریه پردازان فمینیست طی چندین دهه نوشته شد، محروم ماند.
درواقع، موسسان این رشته وگروه مطالعات زنان شورای تحول علوم انسانی که همّ خود را بر بومی سازی این رشته قرار داده بودند، درحالی خط بطلان بر متون غربی کشیدند که خود منابع علمی ومستند کافی برای آموزش نداشتند و بدون خوراک آموزشی مناسب تنها دست بدامان رشته های علوم اجتماعی، فقه، حقوق و جامعه شناسی شدند، تا بلکه برخی بخش های این رشته ها که به زنان مربوط می شد، پاسخگوی نیاز علمی دانشجویان این رشته باشد.
تاسف بارتر این که این رشته سالهاست درحال توسعه است دانشگاه های دولتی را درنوردیده و به دانشگاه آزاد و حتی واحدهای کمتر شناخته شده رسیده است ، اما تاکنون نه جزوه های درسی آن به انتشار رسیده و نه استادان این رشته عزمی برای تدوین جزوه ها و کتاب های تخصصی این رشته دارند؛ علت چیست؟ علت را باید در تخصص استادان جستجو کرد. تاکنون صد درصد اساتید رشته مطالعات زنان از رشته های غیر مطالعات زنان بوده اند حتی یک فارغ التحصیل این رشته چه در داخل و چه درخارج به عنوان هیات علمی و حتی مدعو به کلاس های درس این رشته دعوت نشده است. مدرسی که خود از گروه فقه و حقوق، جامعه شناسی، روانشناسی، ادبیات و… برای تدریس به رشته مطالعات زنان دعوت می شود وگاهی از خوش اقبالی جذب هیات علمی این رشته می شود تا حقوق ثابتی دریافت کند، قطعاً همتی برای صرف زمان برای این رشته ندارد و ترجیح می دهد درخدمت رشته تخصصی خود باشد، اتفاق غم انگیزی که هرسال تکرار می شود همین است که مدرسان و استادان این رشته، مطالعات زنان را در اولویت دوم وحتی سوم خود می دانند ولی آیا هرکس به زعم علاقه پژوهشی در حوزه زنان انجام داد می تواند مدرس این رشته باشد؟!
معاونت امورزنان وخانواده ریاست جمهوری قول به حمایت از رشته مطالعات زنان داده، رشته ای که درحال حاضر دهها فارغ التحصیل و صدها دانشجوی ارشد و دکتری دارد، قرار است نقشه راه تدوین شود که می تواند بخشی از مشکلات این رشته مانند جذب بی رویه دانشجو را متوقف کند.
