گزارش نشست ماهانه انجمن زنان پژوهشگرتاریخ  با موضوع  زنان ایرانی، جنگ و پس از آن

حورا خاکدامن، روزنامه نگار و عضو موسسه راز

نشست ماهانه انجمن زنان پژوهشگربا همکاری پژوهشکده اسناد و اندیشگاه فرهنگی   تاریخ با موضوع زنان ایرانی ،جنگ و پس از آن در سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد. به گزارش ایستانیوز سخنران اصلی این نشست خانم دکتر الهه کولایی  در مورد تاثیر جنگ در تحولات اجتماعی زنان پس از انقلاب اسلامی اشاره نمود: همه ما نسبت به جنگ و اوج خشونت در برخوردهای مسلحانه حس انزجار و بیزاری داریم .جنگ آخرین راه حل پایان دادن به منازعات انسانی است .علی رغم اینکه جنگ هزینه های گزافی در روند توسعه کشور بوجود آورد اما به عنوان یکی از تاثیر گذترترین تحولاتی بود که جامعه ایران را دگرگون کرد. در کل تاریخ زنان قربانیان اصلی جنگ ها بوده اند . هرچند زنان در صف مقدم جبهه نبوده اند اما  بیشترین هزینه را پرداخته اند . در قرن ۲۰ موضوع آثار جنگ بر زنان با رویکرد سیستماتیک و سازمان یافته بود بطوری که در بوسنی تجاوز به زنان مسلمان و باردار نمودن آنها تاکتیک و سیاست رزمی صربها بود. همین مسئله باعث شد که سازمان ملل زنان را به قربانیان اصلی جنگ ها عنوان صلح بان و صلح ساز مطرح نموده  و آنها را برای حفظ و ایجاد صلح در مذاکرات درگیر نمایند.

الله کولایی در مورد تاثیر جنگ بر زنان و موقعیت آنها خاطر نشان کرد: کارهای تبلیغاتی زیادی مانند برگزاری کنگره ،شعرخوانی ،خاطره نویسی و ۱۵۰ تا ۱۶۰ پروژه پژوهشی انجام شده اما هیچکدام پایه علمی نداشته و بر اساس تحلیل و گردآوری داده ها انجام نشده و به ندرت می توان در مورد زنان جنگ و نگاه زنانه به جنگ مطلب پیدا کرد. این در حالی است که در مناطق جنگی و جنوب کشور می توان داده های زیادی از جنگ بدست آورد . بدلیل موانع متعدد امروز ما با فقر مطالعات علمی در مورد جنگ روبرو هستیم.

وی در ادامه در خصوص نقش  اجتماعی زنان در زمان غیبت مردان گفت: در غیبت مردان زنان از نقش های خانوادگی خارج می شوند و بسیاری ازروابط و ساختارهای اجتماعی متحول می گردد. زنان بطور اجباری و جبری سرپرستی خانواده را بر عهده می رفتند و نان آور خانواده می شدند. اولین تاثیر جنگ بر زنان جابجایی و بر هم خوردن مناسبات خانوادگی در مناطق جنگ زده  است . زنان به مناطق امن فرستاده می شوند و آندسته که موفق به ترک صحنه جنگ نمی شوند برای اینکه مورد تجاوز و اسارت دشمن قرار نگیرند به حذف فیزیکی خود و دخترانشان دست می زنند. حتی بعضی از زنان که در مناطق جنگی گرفتار شده بودند در موقعیت های ناگزیر مجبور به جمع آوری اجساد و شستشوی لباسهای مجروحین که بخش های مختلفی از اعضا بدنشان به آنها چسبیده اند بودند.

الهه کولایی در خصوص  تعریف محوریت رویکرد جامعه ونقش  زنان ایرانی  در جنگ تحمیلی خاطر نشان کرد: پس از پیروزی انقلاب جابجایی های اجتماعی برای زنان بوجود آمد و علی رغم اینکه روحانیون معتقد بودند که زنان نباید به خیابان ها بیایند و صدایشان را مردان نامحرم بشنوند انقلاب اسلامی این شرایط را درهم شکست و زنان به فتوی امام خمینی که گفته بودند : زنان باید در مقدرات اساسی جامعه شرکت داشته باشند” به صحنه آمدند. در حالی که اولین مصوبه شورای انقلاب در مورد زنان لغو قانون حمایت از خانواده و فرصت های حقوقی برابر زنان در جامعه بود . مشابه این موضوع در مصر زمان به قدرت رسیدن اخوان المسلمین تکرار شد و اولین مصوبه مجلس در مورد  مشابهی در برخورد با زنان بود. این مسئله در جوامع اسلامی که در برابر هر گونه تغییر در مناسبات اجتماعی زنان متعصب هستند قوانین بازدارنده مشابهی را به کار می برند در ایران هم وجود داشت اما جنگ فرصتی بوجود آورد که حضور زنان را در فضای جامعه تسهیل کرد. زنان نه تنها به عنوان امدادگر بلکه به عنوان کسانی که در جبهه ها و مناطق مرزی و جنگی حضور پیدا کردند در قالب بسیج خواهران از درون ساختار سنتی و بشدت متعصب اجتماعی شکل گرفت . در جامعه سنتی که زن بدون اذن شوهر نمی تواند از خانه بیرون برود تشکیل چنین نهاد اجتماعی در جامعه زنان تاثیر ماندگاری از حضور آنها در فضای خارج از خانه بوجود آورد که تا بعد از جنگ نیز ادامه داشت.

وی در پایان مورد نقش نیروهای سنتی بازدارنده در به خانه بازگرداندن زنان پس ازپایان جنگ گفت: پس از پایان جنگ دوباره نادیده گرفتن زنان و برگشت دادن آنها به خانه ها با روشهای جداسازی ها به اشکال مختلف سهمیه بندی و ایجاد محدودیت در محیط های کاری برای زنان توسط جناح های سنتی تشدید شد .نظیر این حرکت ها درست در زمان انتخابات تکرار می شود در زمان هایی که به رای زنان نیازاست از آنها استفاده می شود و بعد  مطالبات و حضور آنها را در جامعه نادیده می گیرند. در حالی که جنگ این مقاومت ها را کاهش داد ضمن اینکه باز هم این مقاومت ها ادامه دارد و خواهد داشت. مقاومتی که از صدر مشروطه تا امروز به اشکال و گونه های مختلف مطرح می شوند محتوی ثابتی دارند. این تغییر نگرش در مورد زنان یک شبه اتفاق نمی افتد  و نگاه تاریخی و تاریخ مردانه را نمی توان به راحتی تغییر داد و این امر میسر نمی شود مگر با صبر و بردباری و تلاش زنان. زنان انسانهای برابری هستند که مانند مردان جایگاهها و ظرفیت های انسانی مشابهی دارند این حقوق باید باور شود تا در قالب رفتارهای اجتماعی به ظهور برسد .در جامعه ما اساس بر این است که مردان توانمندترند بنابراین زنان باید خودشان را در این جایگاه برسانند که نقش های مادون و برجسته فقط برای مردان نیست .همانگونه که در جنگ  این نگاه بوجود آمد که زنان می توانند نقش های غیر خانگی و موثری در تحولات اجتماعی داشته باشند.

منبع ایستانیوز