فرصتی برای احقاق حقوق زنان تهرانی
از «همسایه ها» و «لاله زار» تا «تشکل»
همسایه‌ها، لاله‌زار و تشکل، عناوین مجلاتی بود که مدیریتش را برعهده داشت و این‌ها سوای سال‌ها فعالیت حرفه‌ای‌اش در عرصه رسانه بود. می‌گوید، همه‌چیز با اعتماد مردم آغاز می‌شود. زهرا نژادبهرام، هنوز وارد دهه ۳۰ زندگی‌اش نشده بود که دغدغه‌هایش برای داشتن شهر و روستایی سالم و قابل زندگی برای همه شهروندان و روستانشینان در زندگی اجتماعی و سیاسی‌اش قابل مشاهده بود. تفاوتی نمی‌کرد آن شهر یا روستا در کدام نقطه از نقشه ایران باشد؛ از مناطق کرد و آذری‌نشین تا مشهد و اصفهان و شیراز و حالا حوزه تهران، ری و تجریش تا به عنوان منتخب مردم در لیست امید(مورد تایید شورای عالی سیاستگذاری اصلاحات)، به همراه بقیه ۲۰ نفر لیست، به شورا راه پیداکند.
به این ترتیب، او توانست یکی از ۲۱ نفر اصلاح‌طلبی باشد که اعتماد شهروندان را برای فعالیت در شورا جلب کند. اعتمادی که به گفته خودش بیش از هرچیز دیگری در این آزمون برایش ارزش حیاتی داشته و از این پس تمامی تلاش و توانش را در آن جهت سوق خواهد داد.
۲۷ سالش تمام نشده بود که توانست از راه همین جلب اعتماد مردم در استان آذربایجان غربی به عنوان مسئول مددکاری بنیاد شهید(در برهه ای حساس از تاریخ و وجود شرایط دشوار برای هم وطنان کرد) تعادلی میان اقوام و احقاق حقوق آن ها برقرار کند؛ مردم دورافتاده ترین روستاهای کردنشین در ارومیه هنوز هم او را به خاطر می آورند و تلاشش برای آموختن زبان کردی و آذری(تنها برای برقراری ارتباط با مردم آن جا) و همه سماجتش در به نتیجه رسیدن و احقاق حقوق نادیده شهروندانی که در اقلیت بودند.
خودش می گوید، از زمانی که برای فعالیت، وارد عرصه فرمانداری تهران شد، موضوع شهر و مسائل مربوط به آن برایش اهمیت دوچندان پیداکرد. می گوید:«پیش از آن شهروند و مصرف کننده خدمات شهری بودم اما از سال ۱۳۸۰ به این سو مسائل شهری برای من به شکل جدی‌تری مطرح شدند.» یکی از بخش‌هایی که با آن کار می کرد، شورای دوم شهر تهران بود؛ آن چه نژادبهرام از آن به عنوان فرصت خیلی خوبی برای تعامل بیشتر با این مجموعه یاد می کند.
نزدیک به دوسال در استانداری تهران، فعالیت می کرد. می‌گوید: «با توجه به این که حوزه من در آن جا حوزه اجتماعی بود و از سوی استانداری، مسئول برگزارکننده انتخابات بودم به همین دلیل مسائل مربوط به شهر باز هم در اولویت‌های من قرارگرفت؛ این بار مسائل از جنس آسیب‌های اجتماعی بود؛ مثل کودکان کار خیابانی، کودکان کار، تکدی‌گری، زنان ویژه و…»
در سال ۸۵ و بعد از این‌که از استانداری تهران خارج شد، با توجه به ظرفیت‌هایی که در وجودش برای انجام فعالیت‌های شهری داشت، به عنوان مشاور اجتماعی شرکت مادرتخصصی تاش در مشهد که شرکت اصلی و مادر در حوزه بافت فرسوده پیرامون حرم مطهر است، مشغول به کار شد همزمان به طور مرتب در حوزه تهران و مشهد رفت وآمد می‌کرد. پس از آن وارد بخش خصوصی شد و در این بخش در شرکت محققان همراه اندیشه یا همان مهان به عنوان مدیرگروه بافت فرسوده در آن شرکت مشغول به کار شد؛ آن شرکت یک پروژه مشخص داشت؛ یکی در ارتباط با مشهد بود؛ زمانی که برای شرکت مهان کار می‌کرد به مدت دو سال مشاور برنامه‌ریزی سازمان عمران عباس‌آباد در شهر تهران بود و بعد از آن بر بافت‌های فرسوده اصفهان و شیراز تمرکز کرد. نژادبهرام پس از آن، دو پروژه در سطح تهران داشت که یکی از آن‌ها مشخصا مربوط به بافت منطقه هفت تهران بود؛ او مدیر دفاتر راهبری این منطقه شده بود بعد از آن در منطقه ۱۲ بود که پنج محله را در دو دفتر خدمات نوسازی، تحت پوشش داشت.
در مدت مدیریتش در این بخش، نشریات متعددی با مدیریت خودم، تحت عنوان «همسایه‌ها» منتشر می‌کرد. در محلات بهارستان و فردوسی نشریه دیگری با نام «لاله‌زار» را منتشر می‌کرد.
به گفته خودش، موضوع لاله‌زار همیشه از اصلی‌ترین مسائلی بوده که نسبت به آن حساسیت داشته و معتقد بوده که هویت شهری در این منطقه دچار چالش‌های جدی شده.
علاقه او به حوزه شهری آن چنان جدی بود که از سال ۸۵ که امتیاز مجله «تشکل» در حوزه شهری را گرفته بود؛ دوفصلنامه ای که در حال حاضر در حوزه جامعه شناسی، شهری، نمادشناسی کار خود را ادامه می دهد.
از آن‌جا که اهل نوشتن بوده، مسائل مربوط به حاشیه نشینی شهر تهران از مهم‌ترین مسائلی بوده که دکتر زهرا نژادبهرام، نسبت به آن دغدغه داشته و دارد.
آساره کیانی:یکی از جلوه‌های توجه به حقوق شهروندی و نشانه‌های پیشرفت جوامع، تلاش برای احیای حقوق از دست‌رفته زنان است؛ توجهاتی که بارقه‌های آن برای بار نخست در لیست امید شروع به دمیدن کرد؛ لیستی که توسط شورای عالی سیاستگذاری اصلاحات تهیه شد و زنان دارای جایگاهی متفاوت نسبت به دوره‌های قبل، در آن بودند؛ علاوه بر این‌که زنان بسیاری از طریق همین لیست در سراسر کشور به شوراهای شهر و روستای خود راه‌یافتند، در تهران شش زن راهی پارلمانی شدند که نه تنها در مورد مسائل شهری که در مورد مسائل سراسر کشور هم دغدغه‌مند باشد؛ نشانه این دغدغه‌مندی تشکیل جلسه فراکسیون زنان، است؛ « فراکسیون زنان در پارلمان محلی تهران خیلی سریع تشکیل شد و این نشان‌دهنده این مساله است که حساسیت‌های اجتماعی در دورن پارلمان‌های محلی خیلی بیشتر از پارلمان‌های ملی است. ۱۰ روز بعد از این‌که آرا اعلام شد، نخستین جلسه فراکسیون زنان شکل گرفت و این فرصت استثنایی را برای پارلمان محلی تهران فراهم کرد تا بتواند با الگوهای متناسبی فرصت‌های مناسبی را برای زنان فراهم کنند.»
«زهرا نژادبهرام»، منتخب مردم شهر تهران، ری و تجریش که قرار است از نیمه مرداد کار خود را در پارلمان محلی آغاز کند، تلاش خود برای تشکیل فراکسیون زنان را از هم‌اینک آغاز کرده؛ او در گفت‌وگو با همدلی به بررسی مسائل زنان و ضرورت وجود چنین فراکسیونی پرداخته؛ نحوه برخورد با مخالفت‌های احتمالی از سوی مردان و حتی زنان هم در بخش‌هایی از صحبت‌های او جای گرفته است. از نظر او پارلمان ایده‌آل برای زنان جایی است که بتوانند به راحتی و بدون دشواری با فراکسیون زنان ارتباط بگیرند و مسائل خود را مطرح کنند؛ او امیدوار است که این رویه راه حلی باشد برای گره‌گشایی مشکلات نه تنها زنان تهرانی که زنان سراسر کشور.
به اعتقاد نژادبهرام، «شهر ما شهری است که نیاز دارد کالبد زنانه در درون آن دمید ه شود؛ خشونتی که در حال حاضر در شهر جاری و ساری است، دلیل قانع‌کننده‌ای برای حضور برطرف‌کننده و تعدیل‌کننده زنان است.»
اصل تشکیل فراکسیون زنان بر چه پایه‌ای استوار است؟ علت وجودی این فراکسیون از نظر شما چیست؟ آیا مردان هم می‌توانند عضو فراکسیون زنانه شوند؟
فراکسیون زنان فرصتی است تا زنان بتوانند از طریق آن مطالباتشان را پیگیری کنند.
در فراکسیون زنان الزاما نباید زنان حضور داشته باشند بلکه مردانی هم که مدافع حقوق زنان هستند می‌توانند فعال باشند اما متاسفانه در چندسال گذشته به این دلیل که زنان پایه‌گذار این فراکسیون بودند، این برداشت اشتباه پیش آمده بود که همه اعضا را باید زنان تشکیل بدهند.
فراکسیون‌ها، جبهه یا گروه سیاسی در درون مجالس مقننه و یا پارلمان‌های محلی دورن یک کشور هستند که رویکردشان تمرکز بر برخی مسائل است برای نمونه؛ فراکسیون کارگری، گروه و تشکل درون‌مجلسی است که نسبت به مسائل کارگری حساسیت بیشتری دارد نه این‌که به مسائل دیگر واکنش نشان نمی‌دهد و پیگیر مسائل دیگر جامعه نیست؛ بلکه مسائل کارگری را بیشتر پیگیری می‌کند یا یک نمونه دیگر؛ بیشتر فراکسیون‌ها حالت صنفی دارند اما فراکسیون‌های سیاسی هم در درون مجالس مقننه و پارلمان‌های شهری شکل می‌گیرند؛ مثل فراکسیون امید یا فراکسیون ولایی که در درون مجلس شورای اسلامی شکل گرفته‌اند.
به چه دلیل تشکیل فراکسیون زنان و اهمیت‌دادن به حقوق آن‌ها و نیز تلاش برای احیای آن‌چه از دست‌داده‌اند، برای شما تا این اندازه اهمیت دارد؟
شهر ما شهری است که نیاز دارد کالبد زنانه در درون آن دمید ه شود به این دلیل که این شهر، شهر بسیار خشنی است؛ از کالبد گرفته تا معابر؛ از امنیت گرفته تا حوزه اقتصادی؛ از تصمیم‌گیری‌های رفاهی تا نشاط اجتماعی، همه این‌ها در درون این شهر شکل می‌گیرد.
در چنین شهری، حضور زنان بسیار کمرنگ بوده؛ این فراکسیون می‌تواند ظرفیت لازم را برای این‌که فضایی زنانه ایجاد کند و بقیه بخش‌ها و کمیسیون‌ها را بیشتر به این سمت هدایت کرده و نقطه‌نظراتشان را نسبت به مسائل زنان تشدید کند.
آیا پس از تشکیل فراکسیون زنان، پیگیری مطالبات و مسائل مربوط به آن‌ها تنها به همین فراکسیون محدود می‌شود؟
این‌که بخواهیم همه مسائل زنان را در درون این فراکسیون حل و فصل کنیم؛ نه این‌طور نیست. فراکسیون‌ها مثل نوک پیکان می‌مانند؛ پیش‌برنده هستند؛ حساسیت‌زا هستند؛ نسبت به یک موضوع، ایجاد واکنش‌های مثبت می‌کنند؛ طبیعی است که یک فراکسیون قادر نیست که همه مسائل مربوط به حوزه خود را پی بگیرد بلکه حساسیت بیشتر یک مجموعه را نسبت به یک موضوع خاص مشخص می‌کند.
شاید این اولین‌بار باشد که فراکسیون زنان در پارلمان محلی شورای شهر تهران در حال شکل‌گیری است. برای اولین‌بار حضور شش نماینده زن در این پارلمان محلی این امکان را برای مجموعه این شش زن فراهم کرد که فراکسیون زنان را تشکیل بدهند تا ضمن پیگیری مسائل شهری نسبت به مسائل زنان اعم از برنامه‌ریزی یا تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی را انجام بدهند.
حدس می‌زنید که زمانی که به شکل جدی‌تری بحث فراکسیون زنان مطرح شود و نیز زمانی‌که برای تشکیل این فراکسیون دست به کار شدید، با چه واکنش‌هایی مواجه شوید؟
در مورد این‌که این فراکسیون‌ها می‌توانند دیدگاه‌های موجود مردان را نسبت به حوزه زنان تعدیل کنند، دو نظر وجود دارد یک‌عده معتقدند که این فراکسیون می‌توانند واکنش‌های ضدزنانه مردان و حتی زنان را تشدید کنند؛ یک عده هم معتقدند که وجود چنین فراکسیون‌هایی می‌تواند تعدیل‌کننده باشد و فرصت‌های بیشتری را در اختیار زنان قرار دهد.
اگر مخاطبان شما احساس کنند که مسائلشان مورد کم‌توجهی یا بی‌توجهی قرارمی‌گیرد یا حتی اگر مورد توجه باشد اصلاع‌رسانی نمی‌شود، بیشتر آن‌ها را آزار می‌دهد.
شکل‌گیری فراکسیونی زنانه تا چه حد می‌تواند در تهییج زنان برای درخواست مطالباتشان موثر باشد؟
آن‌چه که مهم است این‌که، فراکسیون‌ها چه در داخل مجلس شورای اسلامی و چه پارلمان‌های محلی شهر تهران شکل گرفته باشد ممکن است که واکنش‌های منفی هم نسبت به آن وجود داشته باشد اما رویکرد نهایی آن مثبت است به این دلیل که انرژی مثبتی را نسبت به زنان شهر تهران ایجاد می‌کند و اگر این فراکسیون در درون مجلس هم شکل گرفته باشد می‌تواند با رویکرد مثبت احساس امیدواری بیشتری را برای زنان ایجاد کرده و فرآیند امیدواری آن‌ها را برای دستیابی به مطالباتشان تسهیل کند؛ این نکته بسیار مهم است که مخاطبان شما احساس کنند گروه‌هایی هستند که نسبت به آن‌ها حساس هستند و نسبت به مسائل آن‌ها واکنش نشان می‌دهند و مسائل آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند.
شکل‌گیری فراکسیون زنان در واقع این فرصت را برای مخاطبان زن شهری یا کشوری فراهم می‌کند که بدانند جاهایی هستند که نسبت به مسائل آن‌ها حساس هستند. ضمن این‌که این فرصت را هم برای دستگاه‌های دیگر که در زمینه مسائل زنان فعال هستند فراهم می‌کنند تا بتوانند با یک مرکز مشخصی ارتباط بگیرند و دیدگاه‌ها و نظراتشان را در حوزه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی به آن‌ها رائه بدهند.
فراکسیون‌ها این‌طور شکل می‌گیرند که در برخی مواقع که می‌بینند حقوق بخشی از جامعه تضییع می‌شود، نهادهای حمایت‌کننده‌ای برای آن‌ها شکل می‌دهند.
این اتفاق زیاد رخ می‌دهد که زنان جامعه با هم‌جنسان خود راحت‌تر می‌توانند ارتباط بگیرند. آیا تشکیل فراکسیونی مختص زنان در شورای شهر می‌تواند در پیگیری مطالبات آن‌ها توسط خودشان مثمرثمر باشد؟
این رویکرد حرفه‌ای فرصتی است برای زنان تهرانی و امکانی برای زنان کشور؛ فرصت زنان تهرانی برای این‌که می‌توانند از این فرصت استفاده کنند و مسائل خودشان را به شکل مطالبات به فراکسیون زنان اطلاع دهند تا آن‌ها بتوانند در پارلمان محلی و مدیریت شهری این مطالبات را عملیاتی کنند.
و فرصتی است برای زنان کشور که بتوانند الگو بگیرند و از ظرفیت‌های موجود خود برای ایجاد فراکسیون زنان بهره ببرند و نیز از وجود مردان هم در این فراکسیون استفاده کنند.
با مطرح‌شدن بحث وزارت زنان ممکن است این سوال برای مخالفان، به وجود بیاید که وزارت مردان چه می‌شود؟ نحوه مواجه با مخالفان چگونه باید باشد؟
پاسخ این است که مردان مشکلی نداشته‌اند و همیشه به عنوان شهروند درجه اول مورد توجه قرارمی‌گرفتند و نظام سیاسی برای این‌که بتواند حق نیم دیگری از جامعه را احیا کند و بتواند ظرفیت‌های تازه‌ای برای آن‌ها ایجاد کند، نهادهایی مثل وزارتخانه و سازمان و… را برای آن‌ها فراهم می‌کند. در واقع فراکسیون‌ها هم در راستای همان رویکرها شکل‌گرفته‌اند؛ آمده‌اند لذا این‌که احتمال دارد که مردان در مقابل آن گارد بگیرند و بایستند وجود دارد؛ برعکس این هم وجود دارد؛ هرچه‌قدر میزان توضیح و ارائه ادله برای مردان بیشتر باشد، میزان مقابله آن‌ها را در مقابل این نهادها کمتر خواهد کرد.
شما هم از وجود مردان در این فراکسیون بهره می‌گیرید؟
البته ما هم از مردان شورای شهر دعوت می‌کنیم که در این فراکسیون شرکت داشته باشند و نسبت به مسائل مغفول‌مانده نیمی از جامعه طرح‌های اثرگذاری را ارائه داده و آن را عملیاتی کنند.
منبع: همدلی
